धिरेन्द्रकुमार चौधरी रामधुनी । आदिम कालदेखि यहाँ बस्दै आएका थारु समुदायको ग्राम थान, इनार, डबरा, बैठार लगायत सांस्कृतिक भूमि ओझेलमा परेका छन् । परापूर्व कालदेखि जमिन, जल र जङ्गलमा आश्रित थारु समुदायको सांस्कृतिक धरोहर अतिक्रमणको चपेटामा परेको हो । सांस्कृतिक भूमिमा विकासको नाममा अन्य योजना संचालन रहेकोमा कालान्तरमा पहिचान गुम्ने खतरा रहेको जानकारहरु बताउछन् । सांस्कृतिक भूमि बिभिन्न कारणले नष्ट भैरहेको हुदा उचित संरक्षण सम्बद्र्धनको अभाव खड्किएको छ । यी समुदायले परापूर्वकालदेखि संरक्षण गरी राखेका जग्गामा अहिले बिभिन्न संघसस्थाले अधिग्रहण गरिरहेको छ । ग्रामथान संरक्षण समिति सुनसरीका अध्यक्ष तेजनारायण चौधरीले सुनसरी जिल्लाभरि विभिन्न गाउमा रहेको करीब पाँच सय ग्राम थान र विभिन्न सांस्कृतिक भूमि संरक्षणको खाँचो रहेको बताए । प्राकृतिक बस्तुबाट परम्परादेखी निर्माण रहेको ग्राम थान कंकृटको बनाउदा पहिचान गुम्ने खतरा रहेको उनले भने । उनले मौलिक संस्कृति झल्किने गरी ग्रामथानको संरक्षण गर्नुपर्नेमा जोड दिए । आफ्नै भाषा, बाजा र रितिरिबाजको संरक्षण गर्नु पर्ने धारणा राखे । ग्राम थान पुरानो सांस्कृतिक धरोहर रहेकोले यसलाई मन्दिरमा परिणत गर्न नमिल्ने धारणा राखे । धेरै बर्षदेखि स्थापित ग्राम थानमा प्रथा जनित नियम रहेकोले हाल गहदार र जेवारमा सिमित रहेकोले पुजा मात्र हुने गरेकोले यसलाई संरक्षण गर्न ग्राम ऐन लागू गर्नु पर्ने चौधरीले धारणा राखे । थारु समुदायद्वारा संचालित ग्राम थान समुदायबाटै संरक्षण हुनु पर्ने बताउदै यसलाई दर्ता गरे बार्षिक रुपमा हिसाब नभए सम्पती स्वतः राज्यको हुने भएको हुदा समुदायबाटै यसको संरक्षणमा लाग्नु पर्ने बिचार राखे । थारु समुदायको प्रत्येक गाउँमा ग्राम थान स्थापित रहेको हुन्छ । ग्राम थानमा काठ, बास र छानाको देव स्थल परिसरमा पुरानो ठुलो रुख, माटोको ढिस्को बनाइ पुर्खा र देवी देवताको पुजा गरिदै आएको छ । प्रत्येक बैशाख १ गते स्नान गरी यहाँ जल चढाएपछि सिरुवा पर्व सुरुआत भएको मानिन्छ । बिबाहित नव जोडीले थानमा पुजा र आशीर्वाद लिएपछि सामाजिक रूपमा बिबाह प्रमाणित भएको मानिन्छ । नव जोडीले सांस्कृतिक भूमि इनार, पोखरीमा समेत पुजा गर्ने चलन रहेको छ । थानमा असारमा अखारी पुजा, मङ्सिरमा नेमानी पुजा गर्ने चलन रहेको छ ।
